نقد «گنجینه اسناد بنیاد ایران‌شناسی»

اسنادی که در این نوشتار به بازخوانی آنها پرداخته‌ایم در رابطه با بازرسی مدارس تهران و بررسی هزینه‌های صورت گرفته در این مدارس در ابتدای تشکیل حکومت پهلوی است. این اسناد با شمارۀ ردیف 297016344 در آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شوند. نکته جالب توجه در این اسناد این است که بازرسان وزارت معارف به سراغ حسابرسی از بودجه مدارس در سال 1301 شمسی رفته‌اند. به نظر می‌رسد به دلایلی چون بی‌ثباتی سال‌های پایانی حکومت قاجار، روند نظارت بر این مدارس با اخلال مواجه شده است و پس از تشکیل حکومت پهلوی و ثبات ناشی از آن حسابرسی‌های عقب افتاده مورد توجه مسئولان قرار گرفته است. اهمیت این اسناد در این است که نشان می‌دهد سازوکار نظارت بر هزینه های این مدارس تا چه میزان دقیق بوده که کوچکترین هزینه‌ها نیز توسط بازرسان وزارت معارف مورد بررسی قرار می‌گرفته است. پیش از بازخوانی این اسناد ابتدا به معرفی برخی مدارس مهم ذکر شده در اسناد می‌پردازیم. نویسنده امین محمدی- مجلۀ گنجینۀ دارالفنون، سال چهارم، شمارۀ چهاردهم، تابستان 1400https://www.uplooder.net/files/7b4cb9ce9c95ae8361d7ed94a5385806/014.-MATN-DAROLFONOON.pdf.html     + نوشته شده در یکشنبه نوزدهم دی ۱۴۰۰ ساعت 11:0 توسط امین محمدی  |  بخوانید, ...ادامه مطلب

برات دیوانی، ابزار اصلی پرداخت‌های دولتی در دوران پیشامدرن (پیش از مشروطیت) ایران بود. این سند دیوانی انواع مختلفی داشت و مستوفیان به‌عنوان تنظیم‌کنندۀ آن، هر برات را به‌منظور پرداختی مشخص صادر می‌کردند. عصر قاجار از نظر تنوع برات‌های دیوانی بسیار حائز اهمیت است، چرا که دست‌کم 50 نوع برات مختلف در منابع این دوره شناسایی شده است. در دو پروندۀ موجود در آرشیو ملی ایران، 22 برات با عنوان نان وجود دارد که در نوع خود منحصر‌به‌فرد هستند، چرا که تاکنون در منابع تاریخی هیچ اشاره‌ای به وجود این نوع برات دیوانی نشده است. در این مقاله تلاش خواهیم کرد در خلال سندشناسی و تحلیلِ محتوای این براتِ منحصربه‌فرد، به این پرسش پاسخ دهیم که در , ...ادامه مطلب

چکیده جنگ یکی از عوامل اصلی رشد چشمگیر اراضی بایر در ادوار مختلف تاریخ ایران است و حکومت‌های مختلف پس از رسیدن به دوران ثبات اقدام به عمران این اراضی می‌کردند. در دورۀ قاجار، اراضی بایر مورد توجه حاکمیت قرار گرفت، چرا که هم از بُعد مالکیت و هم مالیا, ...ادامه مطلب

چکیده برات‌ تجارتی مهم‌ترین و پرکاربردترین ابزار مالی در مناسبات اقتصادی عصر قاجار بود. بر اساس شواهد تاریخی، در این بازۀ زمانی، بخش عظیمی از معاملات و مبادلات داخلی و خارجی ایران با استفاده از برات تجارتی انجام می‌گرفت. از سویی دیگر، این سند تنها کارکرد تجاری نداشت، بلکه حکومت برای اموری چون تسویه حساب‌های مالیاتی، پرداخت بدهی‌ها و خرید اجناس از خارج کشور از آن استفاده می‌کرد. با وجود تاسیس بانک‌های شاهی و استقراضی و نیز چاپ اسکناس به سبک غرب، استفاده از, ...ادامه مطلب

چکیده برات دیوانی سندی بود که از سوی دولت به­منظور پرداخت مواجب و دیگر هزینه­ها صادر می­شد. اهمیت برات زمانی مشخص می­شود که بدانیم در دورۀ قاجاریه اغلب پرداخت­های دولت به کارکنان کشوری و لشکری و به­طورکلی، اغلب پرداخت هزینه­ها در تمام امور دول,براتهای ...ادامه مطلب

  در گسترۀ تاریخ ایران، تامین منابع مالی برای پرداخت حقوق (مواجب) و دستمزدها یکی از چالش‌های مهم برای تمامی حکومت‌ها بوده است؛ چراکه حکومت اگر نمی‌توانست بموقع حقوق کارکنان کشوری و لشکری را پرداخت کند، احتمال رشوه‌گیری، فساد، سرکشی و شورش آنها وجود د, ...ادامه مطلب